Aby stwierdzić niedoczynność lub nadczynność tarczycy należy dodatkowo wykonać jeszcze badania fT3 i fT4 (opis poniżej). Jeśli stężenie TSH jest podwyższone, a FT3 i/lub FT4 obniżone, możemy powiedzieć o pełnej niedoczynności tarczycy. Dodatkowo coraz częściej mówi się o tym, że górna granica normy TSH u osób w młodym wieku powinna być jednak niższa (2,5-3,0) i wynik TSH 3,5 u kobiety rozważającej zajście w ciążę nie należy traktować jako prawidłowy.
TSH jest to hormon glikoproteinowy, który jest syntetyzowany i uwalniany przez przedni płat przysadki (tzw. część gruczołową). Kontrolę nad nim sprawuje podwzgórze, poprzez tyreoliberynę. Wpływa na tarczycę i wydzielane przez nią hormony – trójjodotyroninę (T3) i tyroksynę (T4). TSH ma również wpływ na masę tarczycy.
Głównymi funkcjami tyreotropiny jest:
- wpływ na gospodarkę jodu w organizmie,
- wzrost syntezy i uwalnianie hormonów tarczycy,
Wpływa ona również na rozrost gruczołu tarczowego.
Nadmiar TSH powoduje powiększenie gruczołu, a to z kolei wzrost wydajności pracy tarczycy ponad normę – mówi się wtedy o nadczynności tarczycy. Stres oraz niska temperatura sprawia, że przysadka zwiększa wydzielanie TSH. Jego stężenie obniża się pod wpływem dopaminy oraz somatostatyny.
Niedobór TSH powoduje niedoczynności tarczycy.
Wiek pacjenta może mieć wpływ na poziom tego hormonu.
Kiedy wykonać badanie TSH?
Wskazaniem do oznaczenia TSH u kobiet:
- podejrzenie nadczynności lub niedoczynności tarczycy,
- w celu oceny stanu metabolicznego tarczycy (gruczołu tarczowego)
- monitorowaniu leczenia chorób tarczycy.
Jak przygotować się do badania?
Podczas badania pacjent nie musi być na czczo.
Poziom TSH
Wartości dla TSH znajdują się w granicach 0,4-4,0 mlU/l.
Należy pamiętać iż wynik należy pozostawić indywidualnej konsultacji lekarskiej, gdyż wiele czynników ma wpływ na wartość TSH: wiek, płeć, metoda oznaczenia.
Interpretacja wyników:
Podniesiony poziom TSH rejestruje się w przypadku:
- niedoczynność tarczycy (Hashimoto),
- wtórna nadczynność tarczycy.
Obniżony poziom TSH może świadczyć o:
- przyczynie pierwotnej – nadczynność tarczycy (choroba Gravesa i Basedowa), wtórna (spowodowana niewydolnością przysadki lub podwzgórza) niedoczynność tarczycy.
- pierwotnym zniszczeniu przysadki gruczołowej – uraz, nowotwór, martwica poporodowa, stany zapalne.
Obniżenia poziomu TSH może być spowodowane również:
- ciąża,
- niektóre leki,
- głodzenie
- choroby przewlekłe związane z układem krążenia.
Kiedy wykonać badanie T3 i fT3?
Samo oznaczenie hormonów tarczycy nie jest obiektywne, dlatego dla potrzeb klinicznych konieczne jest oznaczenie frakcji wolnych hormonów, określanych mianem FT3 i FT4.
Norma FT3 to wynik w granicach 2,25-6 pmol/L (1,5-4 ng/L) przy prawidłowym poziomie TSH 0,4-4,0 µIU/ml. FT3 podwyższone przy jednoczesnym obniżeniu poziomu TSH poniżej 0,4 µ IU/ml może wskazywać na nadczynność tarczycy. Natomiast wynik FT3 poniżej normy przy poziomie TSH powyżej 4,0 µ IU/ml mówi o niedoczynności tarczycy.
Hormony tarczycy są niezbędne do prawidłowego rozwoju oraz funkcjonowania naszego organizmu. Zaburzenia pracy tarczycy nie są łatwe do rozpoznania, wymagają między innymi badania stężenia poszczególnych hormonów.
Hormony tarczycy mają wpływ na funkcjonowanie całego organizmu, w tym układu nerwowego, układu krążenia. Regulują metabolizm. Zarówno niedoczynność, jak i nadczynność tarczycy są stanami, które prowadzą do szeregu groźnych dla zdrowia objawów.
Badanie hormonu fT3 wykonywane jest w celu dalszej diagnostyki zazwyczaj po wcześniejszym wykonania TSH i otrzymaniu wyniku nieprawidłowego.
Oznacza się go na potrzeby zdiagnozowania: niedoczynności tarczycy, nadczynności tarczycy.
Pacjent powinien być na czczo.
Poziom T3 i fT3:
Wartości referencyjne badania T3 i fT3:
- trójjodotyronina całkowita – norma T3 – 1,5–2,9 nmol/l,
- trójjodotyronina wolna – norma fT3– 3,15–5,61pmol/l.
Interpretacja wyników:
Niskie fT3 może oznaczać niedoczynność tarczycy.
Pierwotna niedoczynność tarczycy:
- stężenie TSH powyżej górnej granicy normy;
- stężenie FT3 poniżej dolnej granicy normy.
Wtórna lub trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy:
- stężenie TSH utrzymuje się w normie bądź jest obniżone;
- stężenie fT3 poniżej dolnej granicy normy.
Wysokie fT3 może oznaczać niedoczynność tarczycy. Dochodzi do zwiększonego wydzielania TSH a w konsekwencji zwiększonego wydzielania wolnych hormonów tarczycy.
Pierwotna nadczynność tarczycy
- stężenie TSH – obniżone;
- stężenia wolnych hormonów tarczycy – powyżej normy.
Powstaje wówczas, gdy proces chorobowy występuje w obrębie samej tarczycy.
Wtórna nadczynność tarczycy
- stężenie TSH – podwyższone, bądź w normie;
- stężenia wolnych hormonów tarczycy – podwyższone.
fT3 w normie a wyniki badania innych hormonów tarczycy
Jeżeli stężenia wolnych hormonów tarczycy w badaniach laboratoryjnych są w normie:
1)Jeśli otrzymany wynik stężeń fT3 jest w normie i stężenie TSH w normie – tarczyca funkcjonuje prawidłowo.
2) Jeśli otrzymany wynik stężeń fT3 jest w normie, natomiast stężenie TSH zwiększone – niedoczynność tarczycy.
3) Jeśli otrzymany wynik stężeń fT3 jest w normie, natomiast stężenie TSH zmniejszone – nadczynność tarczycy.
FT 4 – TYROKSYNA
Główny hormon produkowany przez gruczoł tarczowy. Prawidłowa norma FT4 powinna wynosić od 10 pmol/L (8ng/l) do 25 pmol/L (20ng/l).Obniżony poziom wolnej tyroksyny i jednocześnie podwyższony poziom TSH może świadczyć o niedoczynności tarczycy. Natomiast podwyższony poziom FT4 i jednoczesne obniżenie TSH może mówić o nadczynności tarczycy.
Hormony są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Hormony tarczycy, regulują następujące narządy i funkcje organizmu:
- decydują o prawidłowym rozwoju i funkcjonowaniu układu nerwowego;
- gospodarkę wapniowo-fosforanową;
- regulują metabolizm i przemiany energetyczne w organizmie;
- decydują o metabolizmie tłuszczów, cukrów i białek;
- wpływają na pracę mięśni i siłę mięśniową;
- pobudzają wzrost i rozwój tkanek.
Kiedy wykonać badanie hormonów T4 i fT4?
W monitorowaniu leczenia niedoczynność tarczycy, nadczynności tarczycy, raka tarczycy.
Jak przygotować się do badania?
Pacjent powinien być na czczo.
Wartości T4 i fT4:
tyroksyna całkowita – 64,4–154,4 nmol/l,
Tyroksyna wolna – 9,1–23,8 pmol/l.
Interpretacja wyników:
Obniżone wartości fT4 w badaniach laboratoryjnych oznaczają:
- przy podwyższonym poziomie TSH mogą wskazywać na pierwotną niedoczynność tarczycy;
- przy obniżonym , bądź utrzymującym się w granicach normy stężeniu TSH mogą wskazywać na wtórną lub trzeciorzędową niedoczynność tarczycy.
Podwyższone wartości fT4 w badaniach laboratoryjnych oznaczają:
- przy obniżonym poziomie TSH mogą wskazywać na pierwotną nadczynność tarczycy;
- przy podwyższonym, bądź utrzymującym się w granicach normy stężeniu TSH mogą wskazywać na wtórną nadczynność tarczycy.
fT4 w normie a wyniki badania innych hormonów tarczycy
Jeżeli wartości fT4 są w normie w badaniach laboratoryjnych, a stwierdza się nieprawidłowe wyniki TSH, może to oznaczać:
- jeśli poziom TSH również jest w granicach normy, mamy do czynienia z tzw. eutyreozą; oznacza to, że tarczyca pracuje prawidłowo;
- przy podwyższonym poziomie TSH mogą wskazywać na tzw. subkiliniczną niedoczynność tarczycy;
- przy obniżonym poziomie TSH mogą wskazywać na tzw. subkliniczną nadczynność tarczycy.
